چگونه تشکیل جامعه بدیم

در این مقاله، راجع به تشکیل گروه و جامعه نرم‌افزار آزاد صحبت می‌کنیم. یادتون باشه، هر چیزی در ابتدا نیاز به برنامه‌ریزی و هدف داره، اما این برنامه‌ریزی نباید مسیر اجرا رو طولانی کنه. من بر اساس تجربیات چند ساله‌ام در این زمینه (به صورت تمام‌وقت)، از زاویه‌هایی پیش می‌رم که ساده‌ترین و بهترین راه باشه.

حالا که فهمیدیم جامعه چیه، وقتشه بر اساس این شناخت برای ساخت جامعه عمل کنیم. 
حدود ۴۰ سال پیش، وقتی مفهوم نرم‌افزار آزاد شکل گرفت، اصلی‌ترین روش ترویجش ارائهدر همایش‌ها راجع به چیستی نرم‌افزار آزاد بود. بعد، کم‌کم جوامع حضوری شکل گرفتن و با گسترش اینترنت، مدل‌های مختلفی مثل آنلاین، هیبریدی و تخصصی به وجود اومدن.

شما آزادی انتخاب مدل جامعه رو دارید: می‌تونید لاگ (Linux User Group) باشید، جامعه تخصصی یک توزیع لینوکس، یا حتی جامعه‌ای در مورد فونت‌های آزاد، ویکی‌پدیا، میت‌آپ‌های وردپرس، یا آزادی رسانه‌ای. من راهنما رو جوری می‌برم جلو که در هر حالتی آزادی عمل اجرایی داشته باشید.

نکته مهم قبل از شروع

 همین که جسارت کردید و این کار رو شروع می‌کنید، خودش کار بزرگیه و به نفع نرم‌افزار آزاد و جامعه‌مونه. یادتون باشه: جامعه آزاد = نرم‌افزار آزاد.

پیش‌نیازهای اولیه

شما قراره گرداننده جامعه‌ای بشید که لزوماً نیاز نیست ۱۰۰% متخصص موضوع باشید.
جنبش نرم‌افزار آزاد یک جنبش اجتماعی و فنی هست،
اطلاعات ابتدایی کافیه، اما همیشه به فکر ارتقا دانش‌تون باشید. نیازی نیست مثل ریچارد استالمن (Richard Stallman) همه چیز بدونید؛ سطح مبتدی کفایت می‌کنه. پس، بهونه "من چیزی نمی‌دونم" رو نیارید.

البته، اطلاعات‌تون نباید غلط باشه – مثلاً نرم‌افزار آزاد رو با "نرم‌افزار رایگان" اشتباه نگیرید، چون این می‌تونه فاجعه‌بار باشه.

اضافه: برای شروع، می‌تونید از منابع معتبر مثل وب‌سایت Free Software Foundation (FSF) یا GNU.org استفاده کنید تا دانش پایه‌ای‌تون رو تقویت کنید. مثلاً چهار آزادی اساسی نرم‌افزار آزاد رو بخونید: آزادی اجرا، مطالعه، توزیع و بهبود نرم‌افزار.

درد دل‌های ابتدای مسیر

در ابتدا ممکنه تنها باشید، کسی همراهی نکنه، و همه کارها رو خودتون انجام بدید.
نگران نباشید؛ تیم‌سازی رو در پست‌های بعدی یاد می‌دم.
چون ممکنه تنها باشید، کارها رو سبک و کوچک شروع کنید – نم‌نم پیش برید، عجله نکنید.

من هم اول تنها بودم، اما کم‌کم افراد داوطلبانه میان کمک و حتی عضو می‌شن.

سخت نگیرید؛ نیازی نیست سال‌ها کتاب بخونید یا دوره ببینید تا مثلاً مدیریت تیم یاد بگیرید. یادگیری همیشه خوبه، اما خودتون رو محدود نکنید.

نحوه ساخت جامعه نرم‌افزار آزاد

 پیش‌فرض من جامعه نرم‌افزار آزاد هست، اما این راهنما برای لاگ‌ها و جوامع دیگه هم قابل استفاده هست.

قدم اول: انتخاب هدف

قبل از هر کاری، هدف یا نیاز رو مشخص کنید.
هدف می‌تونه ساده باشه: مثلاً نبود جامعه‌ای در شهر یا روستاتون، یا کمبود جوامع آنلاین در رسانه‌ها. یا بخواید دانش‌تون رو در یک اتاق ماتریکس (Matrix) به اشتراک بذارید تا افراد بیشتری بپیوندن.

هدف من اول گسترش دانش و فرهنگ نرم‌افزار آزاد بود، که بعداً بزرگ‌تر شد. مهم، همون هدف و انگیزه‌ی اولیه‌ست.

اضافه: هدف‌تون رو SMART کنید (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) تا قابل پیگیری باشه. مثلاً "برگزاری حداقل ۴ رویداد در سال برای ۵۰ نفر".

قدم دوم: انتخاب مدل جامعه

پس از هدف، مدل رو تعیین کنید: دورهمی، کارگاهی، یا چیزی بزرگ‌تر؟
ممکنه از اول انتخاب کرده باشید، اما یادآوری می‌کنم: خیلی حساس نشید در این قسمت اینا همشون قابل تغییر هستند ولی در ابتدا همیشه دستتون رو سبک بگیرید و با راحت و راحت‌تر شروع کنید نرید سراغ سنگین‌ترین حرکت 

من دوست دارم اینجا مثال‌ بزنم چون روی این مورد که سمت محدودیت ها نرید بحث تجربه بوده که بیان کردم چندین بار: مثلا گروهی بود که میخواستند در شهر خودشون لاگ داشته باشند ولی اومدن برای خودشون این محدودیت رو اعمال کردن که تا سایت نداشته باشیم خلق لاگ نکنیم و به همین نشونی چند سال طول کشید نه سایتی خلق شد نه جامعه‌ای و انگیزه روز اول از بین رفت بین بچه ‌ها ببینید برای شروع همیشه قدم اول مهم تره پس شروع کنید و به سمت محدودیت ها نرید واقعیت سایت خوبه که باشه اما نبودنش چه چیزی از یک جامعه بودن و پیشبرد اون اهداف قراره کسر بکنه؟؟

قدم سوم: انتخاب نام

پس از انتخاب مدل و چیستی فعالیت جامعه، نیازمند یک اسم هستید براش این قسمت نیازه بگم انتخاب اسم میتونه الهام گرفته شده از هدف و مدل جامعه باشه یا نه کلا از یه مفهوم دیگه جلو بره اما این بخش هم نباید حساسیت زیادی براش بزارید حتی این بخش هم قابل تغییره و خیلی ساده میشه براش نام گذاشت (البته بدون اسم هم میشه جلو رفت ولی خوب بهتره یه شناسه اسمی داشته باشید)

جالبه اینو هم بدونید شیرازلینوکس در گذشته با نام جامعه‌ی لینوکسی شیراز فعالیت میکرد و حتی اون موقع جامعه‌ی OSN بودیم نه Free Software اشاره به این مورد بد نیست که بدونید نام و هدف و مدل جامعه همگی قابل تغییر هست

قدم چهارم: لوگو (اختیاری در شروع)

خوب حالا اسم هم انتخاب شد بریم سراغ لوگو ؟
ببین این مراحل فقط برای آگاهی و راهنمایی هست وگرنه شما برای اجرا محدودیتی از این بابت ندارید و سمت بهونه نرید و دنبال محدودیت ها نگردید لوگو نداشتید هم مهم نیست بعدا میشه گذاشت و حالا برای شروع از یه چیز ساده شروع کنید حتی اگه طراح هم هستی نیازی نیست ۱۰۰ خودتو برای طراحی بزاری چندین روز و هفته به لوگو فکر کنی ما قراره جامعه ‌ای خلق کنیم که طبق هدف و نیازمندی که براش داریم اون عنصر رو ترویج بدیم درسته زیبایی هم مهمه اما اولویت چیز دیگه هست و در ابتدا تنها هستی و همه اینا رو نزار برای نقطه‌ی شروع

برای لوگو اگه هیچی نداری به یه لوگو تایپ ساده بیا جلو همین حتی مورد هست که روی کاغذ یه چیزی کشیدن و عکس گرفتن شد لوگوشون به همین راحتی شروع کردن بعد اپدیتش کردن تمام

اضافه: ابزارهای آزاد مثل Inkscape رو برای طراحی لوگو پیشنهاد می‌کنم. یا از لوگوهای آماده Creative Commons استفاده کنید.

خوب حالا که نام و لوگو و همه چی اوکی شد یا قرار شد بعدا اپدیت بشه بریم برای شروع

شما ممکنه در دو حالت برگزاری باشید که من راجب هر دو حالت صحبت میکنم

• آنلاین
• حضوری
  

ممکنه آنلاین حضوری با هم باشید

شروع کردن جسارت خیلی بزرگی میخواد و این مرحله بلوغ اجرایی جامعه‌ی شما رو نشون میده برای شروع کردن سخت نگیر (شاید این بار ۲۰ ام باشه که به سادگی دارم اشاره میکنم)

بای دیفالت در نظر گرفتیم که قراره یک جامعه نرم‌افزار آزاد تشکیل بشه پس برای معرفی و تبلیغ بگرد داخل گروه های مرتبط به این حوزه و علاقه‌مندان رو پیدا کن و اگر جامعه‌ات محدود به یک شهره برو داخل گروه‌های اون شهر بگرد برای پیدا کردن گروه از هیج چیز دریغ نکن حتی میتونی روی کمک جامعه‌ و رسانه‌های نرم‌افزار آزاد هم حساب باز کنی کافیه اطلاع بدی و پوسترا رو بفرستی ما پوشش میدیم

خوب ببینید اجرای رویدادهای نرم‌افزار آزاد محدود به ارائه دهنده نیست و مدل های زیادی داره ولی معمولا عمده موضوعات با راهبر یا ارائه دهنده قراره پیش بره اما ما برای شروع ممکنه نداشته باشیمش و هنوزم کسی ما رو نمیشناسه لازمه بگم که این بخش از اکوسیستم جامعه نرم‌افزار آزاد خداروشکر همه پشت هم هستند و فقط کافیه ندا بدید بچه ها در کانال‌های خودشون فراخوان جذب ارائه دهنده رو برای شما میزنند (راجب چگونگی نوشتار متن فراخوان و نمونه‌هاش در پست های بعدی صحبت میکنیم)

و حالا اگرم نبود چه اجباریه، جلسه اول بحث ازاد بزاریم یا خودتون راحب هدفتون بیاید شروع کنید صحبت کنید خیلی خیلی ساده ولی خوب

بریم سراغ بستر برگزاری

در مطالب قبلی این مدلی پیش رفتیم که نشست اول رو خیلی خیلی ساده برگزاری کنیم، اما این خیلی خیلی ساده نیازمندی‌هایی داره که باید برای این نیازمندی‌ها یه سلسه موارد رو پیش ببریم

برای شروع باید یه روز و یه ساعت و مکان رو فیکس کنید یا اگر آنلاین هست بستر برگزاری و تاریخ و ساعت رو فیکس کنید 

بستر برگزاری آنلاین یا مکان برگزاری حضوری رو کجا انتخاب کنم 

این بخش در چند مدل هست برای آنلاین که در کنار بستر آزاد باید ببینید کدوم پلتفرم بهتر عمل میکنه البته خیلی محدودیت و اجباری به استفاده از ابزارهای آزاد نیست اما قراره ترویج دهنده‌ی یه اصل و جنبش باشیم و چطور میتونیم راجبش صحبت کنیم وقتی که خودمون اصولش رو پیروی نکنیم اما یه نکته‌ی مهمی که وجود داره اینه که اصلا نباید در صورت لزوم استفاده نکنید مهم‌تر اینه که کارو راه بندازیم و ترویج بدیم حتی در پلتفرم بسته و غیرازاد به هر حال بهتر از کنسل شدن یا برگزار نشدن هست اینم کلی گفتم بد نیست اینجا راجبش بدونید

مکان برگزاری حضوری 

اصلا اصلا در این قسمت سخت نگیرید اجرای رویداد و همایش‌های نرم‌افزار آزاد متاسفانه دچار تجمل گرایی شده و لازمه که برای شروع در نظر بگیری که هر چی ساده‌تر راحت‌تری و هر چی تجملی‌تر کارو برای خودتون تیم‌تون سخت‌تر میکنید هدف ما اینه اعضای علاقه‌مندان جنبش نرم‌افزار آزاد رو گرد هم بیاریم محیطی فراهم کنیم که صحبت کنیم، ارائه بدیم، کارگاه بزاریم بحث کنیم و خیلی چیزای دیگه، پس خیلی نباید در این بخش سخت بگیریم من خودم به شدت با این مورد مخالفم اما درسته که مکان برگزاری و استاندارد های اون مکان به کیفیت اون نشست یا رویداد کمک میکنه اما الزامی نیست چون متاسفانه دیده شده خیلی از داوطلب ها به همین بهانه دست از اجرا کشیدند

پس ببین برای شروع بسته به فصلی که قراره داخلش شروع کنی و آب و هوای شهرت اگه مقدرو بود از پارک میتونی شروع کنی و حالا میتونی محیط
های کافی‌شاپی رزرو کنی و به همین ترتیب دانشگاه‌ها هستند و مدارس
و مورد بعدی که در رزرو مکان کمکتون میکنه اینه که از هر ارگانی که میشناسید درخواست کنید حتی اونایی که فکر نمیکنید حمایت کنند یه تیری بندازید طبق تجربه یکی از دوستان در تهران به یک مرکز خیریه عنوان کرد این مورد رو و از طرف همون مرکز سالن به رایگان اختصاص داده شد برای برگزاری اون رویدادها
پس مکان خیلی راحت میشه جورش کرد و اگه جور نشد محدود نکنیم خودمون رو، و شروع کنیم. این نکته رو در نظر بگیرید چیزی که اعتبار میده به اون جامعه تعداد برگزاری و مدل برگزاری هست، پس برگزار کنید به هر شکل و در هر مکان تا توجه‌ها جلب بشه اون موقع از سمت ارگان هایی درخواست حمایت دریافت میکنید که روز اول فکرشم نمیکردید این ارگان‌ها یا شرکت‌ها توجه‌شون جلب بشه 

خوب حالا موضوع و جا و مکان یا بسترر آنلاین هم اوکی شد

خوب میریم سراغ اولین اجرا 

سخن پایانی

همیشه اولین ها بیادماندنی هستند مثل اولین تجربه نصب سیستم‌عامل گنولینوکسی یا اولین اقدام برای ترویج و اولین پروژه آزاد و و و و خیلی چیزای دیگه
اینجا هم برای اولین شروع اولین جلسه همین حس و تجربه رو دارید من قشنگ روز اول رو یادمه حتی اسامی افرادی که اومدن رو از حفظم
روز اول با استرس خاصی رو به رو هستی اما اینا زودگذره

بسته به مدل اجرایی تمرکز به انتقال هدف و معرفی جامعه داشته باشید و همون روز اول از کاربران بخوایید نظر بدن و پیشنهاد و اگه شد همکاری کنند برای ارتقا

خوب تبریک میگم شما جامعه خودتو خلق کردی و پایداری جامعه و حفظ اصول و خیلی چیزای دیگه از فعال نگه داشتند جامعه هست وگرنه ساختنش ممکنه آسون به نظر بیاد اما فعال نگه داشتنش مهم تر و لذت بخش‌تره

دقت کنید راهنمای این صفحه برای خلق حامعه بود ولی شاید شما صرفاا نیاز داشتید بدونید که چطور یه رویداد آزاد برگزار کنید و غیره تمامی این مطالب در صفحه‌ی راهنمای جامعه نرم افزار آزاد آپلود میشه

همچنین برای ادامه جامعه یواش یواش نیازمندی نوشتار فراخوان اساسنامه مرامنامه و یا عضویت تیم اجرایی مدل فعالیت تیم اجرای و خیلی چیزای دیگه باشید که همه رو من دونه دونه و مرحله به مرحله در راهنمای جامعه‌ی نرم‌افزار آزاد برای شما قرار میدم.